امیر المؤمنین علیٌّ علیهالسلام
الإیمانُ على أربَعةِ أرْکانٍ:
التَّوکُّلُ على اللّه،
والتَّفْویضُ إلى اللّه ،
والتَّسْلیمُ لأمرِ اللّه ،
والرِّضا بِقَضاءِ اللّه.
بحار الأنوار : 78 / 63 / 154 منتخب میزان الحکمة : 58
ارکان اربعه "ایمان"
در حدیثی شریف (جامع الاخبار-مستدرک الوسایل-اصول کافی-بحارالانوار) آمده است که:
«ایمان دارای چهار رکن و پایه و چهار مرحله و مرتبت است؛
مرتبه اولی توکل نمودن بر
خدا؛
مرتبه ثانیه سپردن همه کارهای خویش به دست خداوند بزرگ؛
مرحله ثالثه از عمق
وجود تسلیم امر و خواسته خداوند بودن؛
مرحله رابعه خشنودی به هر آنچه خدا برای ما بخواهد.»
کتاب رضوان
استاد مجید جعفری تبار
اهل توکل، کثیری از اهل ایمان و عبادت، صرفا به همان دستورات عبادی و دینی ظاهری خود اکتفا می کنند و ضمن اینکه در باطن سعی دارند تا جایی که می توانند خوب باشند و اعمال دینی را تا حدود و لااقل در حد واجبات و مستحبات انجام دهند، به زندگی خود مشغولند و تقریبا هیچ چیزی مهمتر از خودِ زیستن و خوب زیستن آن هم در بعد دنیوی و مادی و جسمانی است. آن دسته از مؤمنین می باشند که قدری بالاتر از عامّه مؤمنان می اندیشند.
بیشترین سود و خاصیتی که برای اینگونه افراد می توان تصور نمود این است که انشا الله ضرری برای جامعه خویش ندارند.
اهل توکل با همت خویش به یک برتری رسیده اند نسبت به بقیه مومنین، و نه فقط در اوقات خاص عبادت، بلکه در تمام امور عادی زندگی خویش، خدا را مد نظر دارند و کارهایشان را هم محکم و جدی و با محاسبات دقیق و صحیح آغاز می نمایند و هم در آغاز هر کار، خدای بزرگ را می طلبند که یاری فرماید. این حالت توکل است و این افراد متوکلین می باشند.
اهل تفویض، آن دسته از اهل توکل هستند که اراده می کنند که در هیچ یک از امور زندگی خود به صرف اندیشه و تصور خود اکتفا ننمایند. او مقید می شود که تمام ریز و درشت کارهایش را مطابق دستورات خداوند اجرا نماید و برای تحقق این امر، طریق مختلفی را طی می کند و زحمت می کشد تا هر کاری و هر گفتاری و هر رفتار و اندیشه ای طبق موازین الهی و شرع مقدس باشد. گاهی از فرمان های آیات و ورایات، زمانی از صاحبنظران صادق، مواقعی از عمل دقیق به فتاوی و رسالات عملیه و ... و به هر حال، همه کوچک و بزرگ امورات خود را موافق قوانین الهی اعمال می نماید. این دسته یکایک امور را بر اساس اوامر الهی تنظیم می نمایند و به اصطلاح، امور خویش را به خداوند بزرگ تفویض می کنند. اینان مفوضین می باشند.
اهل تسلیم، آن دسته از مفوضین هستند که با تلاش و اراده و ریاضات نفسانیه، خود را به مرتبتی رساندیده اند که صد در صد، در قبال تمام اوامر و نواهی الهی و در مقابل همه ثمرات و نتایجی که به بار می آید، تسلیم هستند و لب به شکایت نمی گشایند و دم بر نمی آورند. اینان اهل تسلیم (=مسَلِّمین) می باشند.
اهل رضا، آنانند که از عمق وجود به هر آنچه فی سبیل الله پیش آید، خشنود می باشند. مانند اهل تسلیم نیستند که درد و فشار را تحمل نمایند؛ بلکه چون در معرفت و معنویت به کمال رسیده اند، هر آنچه که در راه وصول به معبود و معشوق است، هر قدر هم برای دیگران سخت و طاقت فرسا باشد، برای اینان شیرین است.
زیباترین و روشن ترین تصویری که در تاریخ ، برای درک و فهم مقام رضوان رخ نموده است، قضیه حضرت سید الشهدا علیه السلام می باشد.
حفظ و وصول به این مقام فوق العاده سخت است؛ در عین اینکه بسیار بسیار هم شیرین و لذت بخش می باشد. لذا باید قبل از هر چیز: مقام رضوان را بشناسیم. باید توجه کنیم که مقام رضا و رضوان جای ناز و إفاده وتنعم و عشوه و رفاه و تجملات و تشریفات نیست.
سوال: حال چگونه می توان به مقام رضوان نائل شد؟
